Nghi thức cúng Táo Quân

NGHI THỨC CÚNG TÁO QUÂN SAO CHO ĐÚNG?

*********************

     Những năm gần đây, việc cúng Táo Quân đã có nhiều biến tướng theo những nghi lễ khác nhau. 

       Có những gia đình làm 3 mâm cơm cùng rất nhiều tiền vàng, dâng ở trong bếp, trên ban thờ và ngoài trời. Có nơi dâng cá chép còn sống lên bàn thờ để cúng, sau đó mang thả nhưng cũng có nơi nhất thiết phải làm nồi cá kho cúng Táo Quân. Có gia đình còn mua hẳn một con cá chép trên 1kg, để nguyên cả con, sốt cà chua, bày biện các loại rau củ quả tỉa hoa xung quanh trang trí rồi dâng lên thắp hương. 

     Các loại cá chép nhỏ để thả, có nhà thì mua 3 con, nhà mua 5 con cho “sinh lộc”. Ngoài việc hóa vàng áo quần của Táo Quân, một số gia đình còn hóa theo cả nhà lầu, xe hơi, tiền vàng, lễ bái sì sụp, cầu xin đủ thứ.

     Vị trí ban thờ Táo Quân cũng bố trí mỗi gia đình một khác. Nhiều gia đình cho rằng vua bếp thì phải thờ ngay tại bếp. Lại có thuyết cho rằng nên thờ tại nơi trang trọng cao nhất của ban thờ gia đình, mỗi khi trong nhà có việc quan trọng, phải thắp hương xin phép Định Phúc Táo Quân trước, sau đó mới thắp hương gia tiên bên dưới.

      Một số địa phương phía Nam thường thờ Táo Quân chung với ban thờ Thần Tài ở dưới đất và quay mặt ra cửa chính. Họ đã bị nhầm lẫn giữa việc thờ cúng Ngũ vị tài thần theo tín ngưỡng truyền thống Trung Hoa với tín ngưỡng Việt Nam.

     Theo dân gian bàn thờ Định Phúc Táo Quân nên đặt nơi cao nhất trong ban thờ chính, trên ban thờ nhất thiết phải có bát hương, bài vị, ba hũ nước, gạo, muối bày hàng ngang trước bát hương. Ngoài ra, ta có thể tách ra để thờ riêng Ngũ vị tài thần của người Việt Nam gồm: Hoàng Thiên là vua cai quản vùng trời của quốc gia, Hậu Thổ là vua cai quản vùng đất của quốc gia, và 3 vị Định Phúc Táo Quân là thần bản gia.

     Lễ vật cúng trong ngày 23 tháng Chạp cũng thật đa dạng, ngay quần áo cũng có nơi quan niệm là 3 bộ mũ áo vàng - xanh - đỏ, vàng - xanh - trắng, hoặc 3 mũ đỏ và 3 bộ áo dài đen. Tùy theo quan niệm và phong tục từng vùng mà nhân dân cúng cá chép sống, tranh cá chép, cá kho… 

     Có một lưu ý, nếu cúng cá chép sống thì sau khi lễ xong, nên mang cá đến những dòng nước sạch, có dòng chảy luân chuyển để thả, tránh thả vào những nơi “ao tù nước đọng”. Nếu cúng tranh cá chép thì bức tranh đó phải có ngọn thác vũ môn và bức tranh sẽ được hóa cùng áo mũ, tiền vàng. 

     Theo quan niệm dân gian, sau lễ cúng này, Táo Quân của gia đình sẽ lên trời báo cáo Ngọc Hoàng Thượng Đế những điều tốt, xấu của gia chủ trong năm vừa qua. 

     Vậy mà lại có một “thuyết” cho rằng, để những điều báo cáo của Táo Quân được thuận lợi cho gia chủ, trong lễ cúng lên bày thật nhiều đồ ngọt vì các vị thần này ưa đồ ngọt. Ngoài ra, nhiều gia đình còn bôi mật, bôi đường vào quanh miệng bếp với mong muốn những lời nói ra của Táo Quân về gia chủ luôn ngọt ngào, chỉ báo cáo việc tốt, không bẩm báo những việc xấu của mình cho Ngọc Hoàng nghe. Sau khi nghe Táo Quân báo cáo, Ngọc Hoàng Thượng Đế sẽ ra quyết định khen thưởng hay trách phạt gia chủ dựa trên những việc làm tạo phúc hay tạo nghiệp năm vừa qua.

     Có một tập tục rất thú vị nhưng ít người biết, đó là sau khi nghe Táo Quân báo cáo, ngày 25 tháng Chạp, Ngọc Hoàng sẽ cùng quần thần xuống hạ giới để kiểm tra xem những lời bẩm báo có đúng không. Trong ngày này, dân gian nhắc nhau tránh không nói tục, đánh nhau, không đòi nợ, vay nợ, không phơi quần áo giữa lối đi…
      Vì Định Phúc Táo Quân là những vị thần định “nghiệp” cho gia chủ dựa trên những việc làm, ý nghĩ, lối sống hàng ngày, khi cúng Táo Quân không nên cầu xin tiền bạc, tài lộc mà chỉ xin các ngài xá lỗi năm cũ, bẩm báo việc tốt với Ngọc Hoàng Thượng Đế. 

     Với những người trong năm trót mắc sai lầm, hoặc gặp vận xấu, đây là những ngày để họ tự “sám hối” những lỗi lầm của mình, tĩnh tâm để hướng tới điều thiện trong năm tới. Khi tâm đã tĩnh và hướng tới điều thiện, ắt mọi việc sẽ hanh thông và năm tới họ tin chắc chắn rằng năm tới sẽ có được những cơ hội thuận lợi hơn trong cuộc sống.

Sưu tầm và đăng bài

                                                                                 Hồ Thanh Hà