LOÀI NGỰA KHÁC NHAU NHƯ THẾ NÀO TRONG VĂN HÓA PHƯƠNG TÂY VÀ PHƯƠNG ĐÔNG
*****************************
CHÚC MỪNG NĂM MỚI 2014 |
Xuất phát
từ đặc điểm tự nhiên của loài ngựa mà hình tượng con ngựa trong văn hóa Đông
hay Tây luôn đại diện cho những gì đẹp đẽ, nhưng cũng có những điểm khác nhau.
Ngựa vốn là loài
vật gắn bó với con người. Nó nằm trong “lục súc” - 6 loại gia súc nuôi trong
nhà như ngựa, trâu/bò, cừu/dê, chó và lợn. Trước khi kết thúc thời đại đồ đá
mới, các cư dân Á Đông đã thuần hóa thành công 6 loại gia súc này trước tiên.
Ngựa là con vật
thông minh, khôn ngoan, sống gần người và được con người yêu quý. Trong đời
sống vất vả, ngựa không chê chủ nghèo mà luôn trung thành, cần mẫn lao động với
chủ. Khi xông pha trận mạc, ngựa lại kề vai sát cánh, cùng chung sinh tử với
chiến binh.
Xuất phát từ đặc
điểm tự nhiên của loài ngựa mà hình tượng con ngựa luôn đại diện cho những gì
đẹp đẽ. Ngựa vừa có dáng vẻ đẹp đẽ, tính cách mạnh mẽ, sức lực sung mãn, vừa có
đức tính trung thành, tình nghĩa thủy chung.
Ở các nước
phương Tây, ngựa ứng với cung “Nhân Mã” - cung thứ 9 trong 12 cung Hoàng đạo.
Về cung này, có khá nhiều truyền thuyết, tất cả đều nhấn mạnh vào sự dũng mạnh,
thiện chiến. Như truyền thuyết kể rằng những chiến binh huyền thoại xưa kia sau
khi hoàn tất sứ mệnh của mình sẽ bay lên trời, hóa thân vào chòm sao Nhân Mã.
Hình một cung
thủ người ngựa, tay giương cung tên, còn được cho là tượng trưng cho vị thần
Chiron, người đã truyền dạy cách chiến đấu cho nhiều anh hùng trong thần thoại
Hy Lạp. Cũng có truyền thuyết nói rằng Nhân Mã là chòm sao được Thần Dớt tạo ra
từ con ngựa thần có cánh Pegasus sau khi nó hoàn tất sứ mệnh giúp người anh
hùng Hy Lạp Bellerophon thắng trận.
Truyền thuyết Hy
Lạp cổ đại có kể về 12 kỳ công của Héc-quyn, trong đó có 2 kỳ công liên quan
đến ngựa là thuần phục đàn ngựa cái của Diomedes - vua trị vì xứ Thracia và dọn
chuồng ngựa của vua Augeas.
Bốn con ngựa
trong sách khải huyền của thần thoại Kitô giáo biểu tượng cho sự chinh phục,
chiến tranh, nạn đói và cái chết.
Với người phương
Đông, ngựa cũng gắn với nhiều truyền thuyết về trận mạc, giữ gìn bờ cõi, bảo vệ
non sông. Như trong truyền thuyết “Thánh Gióng” của Việt Nam có hình ảnh
ngựa sắt. Trong truyện “Tây Du Ký” của Trung Quốc có hình ảnh ngựa Bạch Long Mã
hay trong “Tam Quốc Diễn Nghĩa” có ngựa Xích Thố… Triều Tiên có truyền thuyết
về ngựa thần Chollima (Thiên Lý Mã) sở hữu đôi cánh sải rộng.
Ở cả hai nền văn
hóa, người ta đều coi ngựa là biểu tượng của lòng trung thành, sự phóng khoáng,
vượt ra khỏi những giới hạn kiềm tỏa để vươn tới những điều lớn lao, ý nghĩa.
Ngựa cũng là chủ đề khơi gợi nhiều nguồn cảm hứng trong thơ ca, nghệ thuật. Ở
cả phương Đông và phương Tây, người ta có thể thấy có nhiều thơ phú, nhạc họa
sáng tác dựa trên hình ảnh ngựa.
Nếu xét kỹ hơn,
hình ảnh ngựa trong hai nền văn hóa Đông - Tây vẫn chứa đựng nhiều nét khác
biệt.
Nổi tiếng nhất
trong truyền thuyết phương Tây là hình ảnh “Con ngựa thành Troy”
của thần thoại Hy Lạp - con ngựa gỗ đã giúp quân Hy Lạp dành chiến thắng trước
đội quân thiện chiến của thành Troy
(ngày nay là đất nước Thổ Nhĩ Kỳ).
Có lẽ chính nhờ
hình ảnh này mà người phương Tây thường gắn loài ngựa với những điều đẹp đẽ như
khả năng chinh phục, vinh quang, chiến thắng... Những người sinh ra dưới chòm
sao Nhân Mã vì vậy được cho rằng thiên bẩm đã là người có khả năng “tác chiến”
độc lập, giàu tính sáng tạo, thể lực - trí lực dồi dào, dễ đạt tới đỉnh cao...
Theo quan niệm
của người phương Đông, ngựa tượng trưng cho tính dương, đại diện cho hành Hỏa trong
Ngũ hành. Vì vậy, ở một số quốc gia, ngựa tượng trưng cho mặt trời tỏa sáng.
Xưa kia, ngựa
còn được sử dụng rất nhiều khi binh lính ra trận. Những vị danh tướng trong các
truyện truyền thuyết luôn có ngựa hay. Quan hệ giữa chủ nhân và ngựa không khác
gì đôi bạn thân, cùng nhau vào sinh ra tử, xông pha trận mạc. Bên cạnh chiến
binh, ngựa được coi là chiến mã, tượng trưng cho sự dũng mãnh, thần tốc và lòng
kiêu hãnh.
Trong cuộc sống
đời thường, ngựa giúp con người lao động, làm những việc nặng nhọc như thồ
hàng, kéo xe, thậm chí bần cùng, ngựa có thể thay trâu bò kéo cày. Ngựa chuyên
dùng để di chuyển ở những nơi hiểm trở, khó đi… Vì vậy, ngựa đối với người
phương Đông còn là biểu tượng của lòng trung thành, sự kiên trì, nhẫn nại và
cần mẫn.
Người Á Đông
dùng 12 con giáp để làm lịch. Ngựa hay Ngọ là con giáp thứ 7 trong 12 con Giáp.
Câu chúc “chuẩn” nhất cho năm Ngọ là “Mã đáo thành công” (Có ngựa ắt sẽ thành
công).
Người Trung Quốc
còn có câu chuyện cảm động về ngựa Xích Thố của Quan Vân Trường. Khi Quan Công
mất, Xích Thố bỏ ăn, không cho ai cưỡi lên lưng. Cuối cùng, nó chết để tỏ lòng
trung thành với chủ.
Theo quan niệm
của người Trung Quốc nói riêng và người Á Đông nói chung, những người sinh ra
trong năm Ngọ tính tình phóng khoáng, rộng rãi, thông minh, nhanh nhẹn, trung
thực, cần mẫn, nhẫn nại. Gặp việc gì cũng thường bắt tay làm ngay, không chần
chừ do dự nhưng chính sự nhanh nhẹn đó lại cấu thành nên điểm yếu nóng vội.
Ở Việt Nam, câu chuyện
truyền thuyết nổi tiếng và đặc sắc nhất về ngựa là hình ảnh ngựa thần của Thánh
Gióng. Hình ảnh Thánh Gióng cưỡi ngựa thần bay lên trời tượng trưng cho sự tự
do, bất khuất, lòng dũng cảm, ý chí kiên cường.
Trong điêu khắc,
hội họa, nhiếp ảnh, hình ảnh những chú ngựa phi nước đại cũng thường xuyên trở
thành đề tài sáng tác bởi hình ảnh này rất truyền cảm hứng, tạo ra ấn tượng
mạnh mẽ về sự dũng mãnh, khí thế.
Tuy vậy, trong một số nền văn
hóa, vẫn có những truyền thuyết không đẹp về loài ngựa. Như thần thoại ở các
nước Bắc Âu có con ngựa nước, hình thù giống với hà mã, tên là Kelpie. Kelpie
có màu trắng, thoạt nhìn giống với bạch mã nên nó lừa được nhiều người leo lên
cưỡi. Khi đã cưỡi lên lưng con ngựa nước này rồi, con người sẽ bị nó đưa đến
vùng nước sâu và ăn thịt.
Trong khi đó,
truyện dân gian Philippines
lại kể về con quái vật người ngựa Tikbalang thường ẩn nấp trong rừng sâu, đêm
tối thì tới các bản làng cướp bóc, rình bắt phụ nữ, trẻ em…
Bích Ngọc (báo Dân Trí)
Sưu tầm, chỉnh sửa và đăng bài
Hồ Thanh Hà
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét